Przestępstwo niegospodarności menedżera zostało stypizowane w art. 296 KK i stanowi instrument ochrony obrotu gospodarczego.
Gospodarczym odpowiednikiem wyrządzenia szkody majątkowej o której mowa w tym przepisie jest strata finansowa strata. Trzeba jednak pamiętać, że poza zakresem tego przepisu jest efekt w postaci nieudanego przedsięwzięcia gospodarczego, o ile było ono wynikiem prawidłowego korzystania przez menedżera z przyznanych mu kompetencji lub prawidłowego wykonywania ciążących na nim obowiązków. Dopiero ich przekroczenie przez menedżera daje podstawy do rozważenia, czy uszczerbek majątkowy powstał w wyniku naruszenia reguł obrotu gospodarczego.
Przepisy określające przestępstwo niegospodarności mają charakter blankietowy, co rodzi konieczność dokładnego odniesienia każdego ze znamion do rozpatrywanego zachowania się sprawcy. Oznacza to, że koniecznym jest wskazanie, jakie powinności zostały naruszone, w jaki sposób została wyrządzona szkoda i na czym polegała, jakiej konkretnie była wartości oraz skąd wynika twierdzenie, że jest ona konsekwencją czynu sprawcy.
Niestety przepisy te bywają instrumentalnie wykorzystywane w sporach gospodarczych, prowadzonych również w drodze postępowania karnego. Często pojawia się na przykład zarzut ponoszenia nieuzasadnionych kosztów lub podejmowania nieuzasadnionych przedsięwzięć gospodarczych. Dlatego konieczna jest szczególna ostrożność w stosowaniu tych przepisów w sporach korporacyjnych.
Podmiotem przestępstw z art. 296 KK jest osoba zobowiązana do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Przy tym sprawy majątkowe obejmują wszystko, co związane jest z majątkiem i sytuacją majątkową danego podmiotu.
Umocowanie do zajmowania się cudzymi sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą może mieć źródło w ustawie, w decyzji właściwego organu lub w umowie. W konsekwencji czynności sprawcze polegają na nadużyciu uprawnień lub niedopełnieniu obowiązku. Zakres uprawnień i obowiązków osoby zajmującej się cudzymi sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą wynika ze stosunku prawnego łączącego ją z mocodawcą. Niedopełnienie obowiązku oznacza niewykonanie lub nienależyte wykonanie określonego zadania, natomiast nadużycie uprawnień obejmuje zarówno przekroczenie formalnych granic kompetencji, jak i zachowanie mieszczące się w tych granicach, ale sprzeczne z celem przyznanych sprawcy uprawnień.
W ramach czynności sprawczych przestępstwa niegospodarności uwzględnia się nie tylko formalne przekroczenie granic umocowania lub niewywiązanie się z ciążących na sprawcy obowiązków, ale i czynności "faktycznie sprzeczne z racjonalnie rozumianymi zadaniami" danej osoby (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2.4.2004 r., IV KK 25/04). Oceniając celowość decyzji gospodarczych, należy też mieć na uwadze to, że nie są one często podejmowane w warunkach pewności. Działalność gospodarcza nieodłącznie wiąże się z ryzykiem, które z istoty swojej zakłada możliwość zarówno sukcesu, jak i porażki (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30.3.2017 r., II AKa 37/17), a zarazem czasowe wystąpienie straty lub niewykorzystanie możliwości zysku może być w konkretnej sytuacji decyzją trafną z perspektywy interesów mocodawcy.
Dlatego decyzja nieefektywna gospodarczo może być uznana za wyczerpującą znamiona z art. 296 KK tylko gdy w sposób oczywisty uchybia standardom należytej staranności i racjonalnego gospodarowania. W standardach tych mieści się m.in. ocena ryzyka gospodarczego i adekwatne reagowanie na możliwe zagrożenia związane ze specyfiką obrotu gospodarczego.
Skutkiem przestępstwa nadużycia zaufania jest co do zasady wyrządzona przez sprawcę znaczna szkoda majątkowa. Przy tym szkody oznacza uszczerbek w cudzym majątku, wyrażający się w rzeczywistej stracie lub w utraconym zysku. Jednak skutek przestępstwa niegospodarności stypizowanego w art. 296 § 1a KK realizuje się już na wcześniejszym etapie zamachu na interesy majątkowe mocodawcy jako bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej. Kryminalizacji podlega w tym wypadku już narażenie na konkretne niebezpieczeństwo.
Oczywiście przypisanie popełnienia przestępstwa niegospodarności wymaga ustalenia związku przyczynowego między nadużyciem uprawnień lub niedopełnieniem obowiązku przez sprawcę oraz obiektywnego przypisania skutku.