Wyjątki od zasady specjalności

Europejski Nakaz Aresztowania stanowi istotne uproszczenie procedury ekstradycyjnej pomiędzy państwami będącymi członkami Unii Europejskiej. W Polsce ENA obowiązuje od chwili przystąpienia Polski do struktur unijnych (1 maja 2004 r.).

Tak jak w przypadku ekstradycji, także i tutaj istnieją regulacje, których głównym celem jest zapewnienie poszanowania praw osoby, w stosunku do której wydano Europejski Nakaz Aresztowania.

Różnice pomiędzy Europejskim Nakazem Aresztowania a Ekstradycją

Celem Europejskiego Nakazu Aresztowania jest to, aby zastąpił on ekstradycję w relacjach pomiędzy Państwami członkowskimi UE. Jednak wyjątkowo w relacjach pomiędzy państwami członkowskimi UE nadal może dojść do wydania osoby na podstawie procedury ekstradycyjnej. Ekstradycję reguluje umowa międzynarodowa na zasadzie wzajemności. Jednak większość państw nie dopuszcza ekstradycji własnych obywateli. Z wnioskiem o ekstradycję występuje państwo, jeżeli przestępstwo zostało dokonane na jego terytorium oraz kiedy popełnione przestępstwo rozciąga swoje skutki na jego terytorium.

Zasadnicza różnica pomiędzy ENA a ekstradycją polega na wyeliminowaniu czynnika politycznego w procesie wydawania osób na podstawie europejskiego nakazu aresztowania. Ponadto ENA działa bezpośrednio pomiędzy organami sądowymi państw członkowskich Unii Europejskiej. Europejski Nakaz Aresztowania jest decyzją Sądu wydawaną przez państwo członkowskie UE, aby doprowadzić do aresztowania i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności.

Europejski Nakaz Aresztowania wydaje się w momencie podejrzenia, że osoba ścigana za przestępstwo popełnione na terytorium danego państwa przebywa na obszarze innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. ENA może zostać wydany wyłącznie w odniesieniu do osoby, która ma status podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym lub oskarżonego w postępowaniu sądowym, bądź też została prawomocnie skazana i jest poszukiwana w celu umożliwienia wykonania orzeczonej kary.

Kiedy zasada specjalności przestaje działać?

Zasada specjalności, czyli zasada ograniczonego ścigania, stanowi o tym, że osoba przekazana na podstawie ENA może być sądzona po sprowadzeniu do danego kraju wyłącznie za przestępstwa wymienione w treści nakazu aresztowania. Dobry adwokat Wrocław przypomina, że wykluczona jest także możliwość wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec takiej osoby za inne przestępstwa niż te, które stanowiły podstawę przekazania.

Tego rodzaju ochrona trwa przez 45 dni od prawomocnego zakończenia danego postępowania. W tym terminie należy opuścić terytorium państwa. Adwokat, który prowadzi sprawy karne zwraca uwagę, że przekroczenie tego terminu, jak również jego dochowanie, a następnie powrót na terytorium państwa skutkują wygaśnięciem ochrony wynikającej z zastrzeżeń dokonanych przez państwo wydające.

Przewidziane są jednak pewne wyjątki od zasady specjalności. Mianowicie ograniczenie wynikające z tej zasady nie obowiązuje, gdy organ sądowy państwa wykonania ENA, który przekazał osobę ściganą, wyrazi zgodę na ściganie lub wykonanie kary pozbawienia wolności. Adwokat Wrocław podkreśla, że następuje to na wniosek Sądu właściwego do wydania nakazu, a w postępowaniu przygotowawczym konieczny jest  dodatkowy wniosek prokuratora.

Drugim wyjątkiem jest sytuacja, gdy łącznie spełnione są dwa warunki: osoba ścigana wyraziła zgodę na przekazanie i zrzekła się korzystania z prawa wynikającego z zasady specjalności.

Adwokat Agnieszka Moszczyńska działa jako obrońca osób wobec których został wydany Europejski Nakaz Aresztowania.

Dobry adwokat pomoże ustalić również zakres działania zasady specjalności w konkretnej sprawie  i zweryfikować, jakie przestępstwa stanowiły podstawę przekazania w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania. W tym celu adwokat musi przeanalizować orzeczenie organu państwa obcego w przedmiocie wykonania ENA.

W kontekście zasady specjalności dobry adwokat pomoże ustalić także, czy zasada ta nie będzie stanowiła przeszkody dla orzeczenia kary łącznej obejmującej karę pozbawienia wolności, wymierzoną za przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę wydania na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania, a także czy może dojść do wykonania uprzednio orzeczonej kary łącznej obejmującej takie kary.