Obowiązek okazania przez funkcjonariusza Policji legitymacji służbowej podczas czynności legitymowania

Obowiązek okazania przez funkcjonariusza Policji legitymacji służbowej podczas czynności legitymowania

Wylegitymowanie przez funkcjonariusza Policji – podstawowe informacje

Ostatnio, zwłaszcza w związku ze sprawami dotyczącymi obowiązku noszenia maseczek, dosyć istotne stało się zagadnienie legitymowania. Dobry adwokat wyjaśnia, że legitymowanie jest podstawową czynnością policyjną, której głównym celem jest oczywiście  ustalenie bądź potwierdzenie tożsamości osoby, na podstawie posiadanego przez nią dokumentu, a w przypadku jego braku, w oparciu o oświadczenie innej legitymowanej osoby. 

Ochronie podlega tutaj prawidłowość ustaleń faktycznych dokonywanych przez organy i instytucje uprawnione do dokonywania ustaleń w zakresie tożsamości osób, ich obywatelstwa, miejsca zamieszkania, miejsca zatrudnienia i zawodu, jak również autorytet tych instytucji.

Zgodnie z treścią § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (w dalszej części opinii skrótowo określane jako RRM), legitymowanie może nastąpić na podstawie dowodu osobistego jednego z poniższych dokumentów:

·         dowodu osobistego;

·         paszportu;

·         zagranicznego dokumentu tożsamości;

·         dokumentu elektronicznego, szczegółowo opisanego w ustawie o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne;

·         innego dokumentu zawierającego fotografię i oznaczonego numerem lub serią;

·         informacji o osobie w postaci zdjęcia wraz z opisem wizerunku osoby lub odcisków linii papilarnych zgromadzonych w policyjnych zbiorach danych lub zbiorach danych, do których Policja ma dostęp;

·         oświadczenia innej osoby, której tożsamość została ustalona na podstawie ww. dokumentów.

 

Policjant podczas wykonywania czynności służbowych, w swoim działaniu nie powinien kierować się szeroko rozumianą dowolnością, ponieważ obowiązują go odpowiednie przepisy prawa oraz wynikające z nich procedury postępowania lub sposoby działania określone przez procedury stosowane powszechnie w pracy policyjnej. Jednym z elementów tych procedur jest obowiązek podania przez policjanta podstawy prawnej i faktycznej legitymowania.

Osoba legitymowana musi poddać się czynności legitymowania, ale sama czynność co do zasady powinna trwać krótko. W przypadku jeżeli trwa niezasadnie długo, a policjant nie pozwala odejść, można mówić o zatrzymaniu, na które przysługuje zażalenie. Ponadto policjant powinien pouczyć osobę legitymowaną o wszystkich sposobach odwołania i zaskarżenia legitymowania, tj.: o możliwości złożenia skargi na policjanta oraz o prawie do złożenia zażalenia na legitymowanie do właściwego miejscowo prokuratora, w którym można zaskarżyć m.in. sposób oraz powód legitymowania.

Należy podkreślić, że policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka.

 

Zgodnie z ogólną zasadą, przed wylegitymowaniem funkcjonariusz Policji:

·         jeśli jest umundurowany, powinien podać swój stopień, imię i nazwisko (a jeżeli legitymowana osoba zażąda, umożliwić jej odnotowanie tych danych), przyczynę legitymowania, a na żądanie osoby poddanej legitymowaniu podstawę prawną podjęcia tej czynności;

·         jeśli jest nieumundurowany, powinien okazać legitymację służbową, a na żądanie osoby, wobec której podjęto czynności, umożliwić odnotowanie tej osobie danych w niej zawartych

Odmowa wylegitymowania się policjanta w sposób wyżej opisany uprawnia do odmowy okazania dokumentu tożsamości przez osobę poddaną czynności.

Należy pamiętać, że zarówno umyślnie wprowadzenie w błąd organu państwowego lub instytucji upoważnionej z mocy ustawy do legitymowania co do tożsamości własnej lub innej osoby bądź też co do swego obywatelstwa, zawodu, miejsca zatrudnienia lub zamieszkania, jak również nieudzielenie właściwemu organowi państwowemu lub instytucji, upoważnionej z mocy ustawy do legitymowania wiadomości, lub dokumentów co do wyżej wymienionych okoliczności stanowi wykroczenie i jest karalne.

Problematyczna jest kwestia, czy nieudzielenie dokumentu tożsamości wynikało z faktu, iż obwiniony nie posiadał go przy sobie, czy z innego powodu. Obrońca w sprawach karnych zwraca uwagę, że skoro w obecnym bowiem stanie prawnym nie ma obowiązku posiadania przy sobie dokumentu tożsamości, to nie posiadając przy sobie takiego dokumentu – nie popełnia się wykroczenia z art. 65 § 2. Na wezwanie organu państwowego obywatel ma natomiast obowiązek udzielić informacji co do swojej tożsamości, miejsca zamieszkania, obywatelstwa, zawodu i miejsca pracy.

 

Pamiętać należy, iż odmowa udzielenia takich informacji stanowi również o istocie wykroczenia z art. 65 § 2, w konsekwencji w notatce służbowej funkcjonariusza, któremu odmówiono okazania dokumentu tożsamości, powinna znaleźć się informacja, czy w następstwie tego faktu obywatel został wezwany do podania swego nazwiska i innych danych.

 

Warto na koniec zwrócić uwagę, iż Sąd Najwyższy uznał, że złożenie nieprawdziwego oświadczenia co do tożsamości, obywatelstwa, zawodu, miejsca zatrudnienia lub zamieszkania także stanowi wykroczenie określone w art. 65 § 1 KW. Tego typu wykroczenia można się również dopuścić przez zatajenie prawdziwego stanu rzeczy (wyr. SN z 28.3.2012 r., II KK 211/11,).






Jak widać na powyższych przykładach, zdecydowaną większość stanowią rozwiązania, zgodnie z którymi umundurowany policjant nie ma obowiązku okazania legitymacji służbowej, a jedynie obowiązek podania swoich danych. Prawdopodobnie dlatego, że noszenie przez policjanta umundurowania (oczywiście odpowiadającego określonemu w przepisach wzorcowi) powinno być wystarczającym dowodem dla osoby, wobec której realizowana jest policyjna czynność służbowa, że ma do czynienia z policjantem, a z drugiej strony – w niektórych okolicznościach policjant dla bezpieczeństwa (własnego i osób trzecich) i skuteczności przeprowadzenia czynności służbowych nie powinien być zajęty sięganiem po legitymację służbową.

 

Źródła:

1.       Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r., o Policji.

2.       Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów – nazywane skrótowo w treści opinii jako RRM.

3.       Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 5 listopada 2019 r. w sprawie kontroli ruchu drogowego – nazywane skrótowo w treści opinii jako Rozp. MSWiA.