Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. za zobowiązania składkowe i podatkowe jest trudnym zadaniem. Warto jednak przybliżyć sobie te kwestie, zwłaszcza, że prowadzenie działalność w formie spółki z organiczną odpowiedzialności jest powszechnie zalecane jako jedno z najbezpieczniejszych rozwiązań.
Odpowiedzialność za zobowiązania składkowe i zobowiązania podatkowe członków zarządu spółek kapitałowych jest skonstruowana tak samo. odsyła bowiem w tym zakresie do przepisów Ordynacji podatkowej (dalej: ordynacja). Zgodnie z art. 107 § 1 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za zaległości podatkowe podatnika (płatnika, spółki) odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Zgodnie z art. 108 § 1 ordynacji podatkowej o odpowiedzialności podatkowej (także składkowej) osoby trzeciej organ podatkowy ( oraz ZUS) orzeka w drodze decyzji.
Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Członek zarządu może się jednak zwolnić z tej odpowiedzialności, jeśli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w tej ustawie, albo . niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy.
Zwolnienie z odpowiedzialności nastąpi także wtedy, gdy członek zarządu wskaże mienie takie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
Decyzja ZUS o odpowiedzialności składkowej członków zarządu nie powoduje, że sama spółka (płatnik składek) przestaje być dłużnikiem. Spółka odpowiada z zarządem solidarnie, co oznacza, że ZUS może żądać spłaty zadłużenia od nich wszystkich albo tylko od niektórych z nich. Sąd Najwyższy w wyroku z 21 czerwca 2016 r, sygn. akt I UK 214/15, podkreślił, że organ nie musi wskazywać płatnika składek (spółki) w decyzji dotyczącej odpowiedzialności podatkowej (składkowej) osoby trzeciej jako podmiotu odpowiedzialnego solidarnie z członkami zarządu. Odpowiedzialność osoby trzeciej za zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych powstaje na mocy decyzji ustalającej te zobowiązania. Natomiast odpowiedzialność płatnika składek za te zaległości powstaje z mocy prawa i z mocy prawa jest on solidarnie odpowiedzialny z członkami zarządu. Solidarna odpowiedzialność płatnika składek z osobami trzecimi istnieje zatem niezależnie od tego, czy został on wskazany w decyzji organu rentowego. Nie można zatem zarzucić, że decyzja ZUS jest nieprawidłowa, bo ZUS nie wskazał w niej wprost, że spółka także ponosi odpowiedzialność za zadłużenie składkowe. Taka obrona członka zarządu nie będzie skuteczna.
Trzeba także pamiętać, że były członek zarządu może zwolnić się z odpowiedzialność wskazując majątek spółki pod warunkiem, że egzekucja ze wskazanego majątku pozwoli na zaspokojenie zadłużenia w „znacznej części”. I chociaż przepisy nie definiują tego pojęcia, to chodzi o wykazanie takiego mienia, z którego egzekucja jest faktycznie możliwa. Mienie to musi mieć znaczną egzekwowaną wartość w porównaniu do zaległości podatkowych dłużnika, jak wskazał NSA w wyroku z 26 listopada 2024 r, sygn. akt III FSK 722/24.
W orzecznictwie wskazuje się, że wskazywane mienie powinno istnieć, być łatwo identyfikowalne i zbywalne, nadawać się do egzekucji i przedstawiać realną wartość (por. WSA w Gliwicach wyrok z 8 października 2024 r., sygn. akt I SA/Gl 325/24). Nie będzie zatem uznane za wystarczające do zwolnienia się z odpowiedzialności np. wskazanie orzeczeń sądów prawomocnie zasądzających na rzecz spółki zapłatę określonych kwot. Trzeba także wykazać, że dłużnicy spółki na podstawie tych orzeczeń posiadają mienie, z którego egzekucja będzie rzeczywiście skuteczna i pozwoli na zaspokojenie zaległości spółki w znacznej części.
Innym przykładem sytuacji, w której członek zarządu spółki kapitałowej uwolni się od odpowiedzialności za jej zaległości podatkowe, jest wykazanie, że złożono wniosek o upadłość lub że zaniechanie w tym zakresie nie wynikało z winy członka zarządu.
Art. 116 § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej stanowi o odpowiedzialności solidarnej, całym swoim majątkiem, jeżeli członek zarządu:
- nie wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub że zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ, o którym mowa w ustawie - Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1428), albo
- nie udowodni, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy.
Zgodnie z orzecznictwem argument o trudnej sytuacji finansowej spółki i w związku z tym braku środków na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości często nie będzie wystarczający do uchylenia się od odpowiedzialności za zaległości spółki, jeżeli analiza sprawy wykaże, że członek zarządu miał świadomość, iż zachodzą podstawy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jednak świadomie tego nie dokonał.