Zarówno w sprawie o rozwód jak i w sprawie o separację możliwe jest ustalenie winy małżonka, w rozkładzie pożycia małżeńskiego.
Czy wcześniejsze orzeczenie o separacji ma wpływ na to, jakie orzeczenie zapadnie w sprawie o rozwód? Jaki wpływ ma zachowanie małżonków po orzeczeniu separacji na późniejsze orzeczenie w sprawie o rozwód?
W sytuacji, kiedy sprawę o rozwód poprzedza sprawa o separację, kwestia tego, że rozkład pożycia małżeńskiego stron ma charakter zupełny, często zostaje przesądzona już w prawomocnym wyrokiem orzekającym separację. Zdarza się bowiem, że zebrany w sprawie materiał dowodowy wyklucza przyjęcie, że istnieją pozytywne rokowania co do tego, aby więzy małżeńskie stron w przyszłości mogły zostać odnowione, co z kolei nakazuje przyjąć, że została spełniona przesłanka trwałości rozkładu. Nie bez znaczenia dla oceny możliwości odbudowania więzi, jest także okres trwania separacji.
Analizując kwestię winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego stron w sprawie o rozwód, sąd odwoła się do sprawy o orzeczenie separacji, albowiem jest związany orzeczeniem, które zapadło w tej sprawie. Jednak dla ostatecznego ustalenia winy w rozkładzie pożycia w późniejszej sprawie o rozwód, konieczna jest ocena zachowania stron już po orzeczeniu separacji. Może być przecież tak, że małżonek, który w sprawie, w której została orzeczona separacja, został uznany za wyłącznie winnego rozkładowi pożycia, po wyroku orzekającym separację spróbuje odbudować zerwane więzy małżeńskie, a małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładowi pożycia w sprawie o separację, zachowuje się po jej orzeczeniu w sposób unicestwiający starania drugiego małżonka.
W sprawie o rozwód, sąd nie może samodzielnie ustalać przesłanek rozkładu pożycia, to znaczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego i na jego podstawie ustalić odmiennie, aniżeli w wyroku orzekającym separacji, np. że do rozkładu pożycia stron doszło z winy obu stron lub wręcz tej sprany, która poprzednio nie została uznana za wyłącznie winną rozkładu.
W późniejszej sprawie o rozwód, dla ustalenia winy małżonka, który nie został uznany za winnego rozkładowi pożycia we wcześniejszej sprawie o separację, nie wystarczy wykazać jego bierność w późniejszym zachowaniu, rozumianą jako brak aktywności zmierzającej do przywrócenia zerwanych więzi małżeńskich.
To znaczy, że nawet jeśli małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia w wyroku w sprawie o separację, nie działała na aktywnie rzecz ponownego zejścia się stron, np. nie proponowała wspólnego zamieszkania, nie proponowała wspólnego spędzania czasu, to nie można pominąć faktu, że drugi małżonek nie zmienił swojego zachowania, które doprowadziło do uznania go za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego we wcześniejszej sprawie o separację.
Innymi słowy, małżonek nieponoszący winy w rozkładzie pożycia nie może ponosić negatywnych konsekwencji tego, że po orzeczeniu separacji nie był aktywny w staraniach o poprawę sytuacji małżeńskiej, jeżeli małżonek, który został uznany winnym rozkładu pożycia nie wychodzi z inicjatywą w tym kierunku.