Zapis windykacyjny pozwala szybko i łatwo nabyć własność przedmiotu takiego zapisu, bez prowadzenia dodatkowych postępowań. Oczywiście udokumentowanie prawa do przedmiotu zapisu windykacyjnego następuje w trybie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku lub na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia.
Zaletą zapisu windykacyjnego jest to, że pozwala on uniknąć sporu w zakresie działu spadku. Jakkolwiek nie prowadzi do wiążącego ustalenia sposobu działu spadku przez spadkodawcę (zwłaszcza że przedmiot zapisu windykacyjnego nie wchodzi w skład spadku i nie może być przedmiotem jego działu), to jednak pozwala osiągnąć podobny efekt: następuje przeznaczenie konkretnych składników majątkowych na własność wskazanym w zapisie osobom. Może to mieć szczególne znaczenie w przypadku np. przedsiębiorstwa kiedy istotne znaczenie ma zapewnienie jego bieżącego funkcjonowania i uniknięcie sporów pomiędzy spadkobiercami.
Fakt, że spadkodawca ma możliwość wiążącego przesądzenia o tym, komu przypadną poszczególne przedmioty po jego śmierci, zwiększa swobodę testowania, ponieważ spadkodawca może z różnych względów - emocjonalnych, racjonalnych, chcieć samemu zdecydować, komu przypadnie konkretny składnik majątkowy. I właśnie zapis windykacyjny ma na celu umożliwić konkretnej osobie wybranej przez spadkodawcę nabycie prawa będącego przedmiotem zapisu bezpośrednio z chwilą otwarcia spadku. Oznacza to, że zapisobierca windykacyjny nie musi kierować w stosunku do spadkobierców roszczenia o przeniesienie lub ustanowienie prawa, ale uzyskuje to prawo z mocy samego zapisu windykacyjnego. Innymi słowy zapisobierca windykacyjny z chwilą otwarcia spadku staje się właścicielem rzeczy będącej przedmiotem zapisu windykacyjnego (lub wierzycielem w stosunku do prawa będącego przedmiotem zapisu windykacyjnego. W praktyce oznacza to powołanie spadkowe do określonego przedmiotu.
Przedmiot zapisu windykacyjnego przypada określonej przez spadkodawcę osobie, niezależnie od tego, czy jest ona spadkobiercą i jednocześnie nie wchodzi do spadku po zmarłym.
Testator nie ma swobodnego wyboru między poszczególnymi formami testamentowymi, ponieważ zgodnie z przepisami w przypadku zapisu windykacyjnego przewidziany jest wymóg testamentu notarialnego.
Kodeks cywilny przewiduje zamknięty katalog przedmiotów takiego zapisu, ponieważ wyraźnie wskazuje, że przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości;
2) zbywalne prawo majątkowe;
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
5) ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Jeżeli przedmiotem zapisu windykacyjnego będą przedmioty nie mieszczące się w tym katalogu, lub zapis taki zostanie zamieszczony w testamencie sporządzonym w innej formie niż akt notarialny, to rozrządzenie to nie wywoła skutku zapisu windykacyjnego.
Kwestia dopuszczalności objęcia zapisem windykacyjnym udziałów w spółkach jest złożonym zagadnieniem. W odniesieniu do udziału w spółkach osobowych kwestia ta została wprost rozstrzygnięta w kodeksie cywilnym. Z kolei w odniesieniu do spółek akcyjnych nie ma przeszkód, aby akcje ustanowić przedmiotem zapisu windykacyjnego z uwagi na ich nieograniczoną dziedziczność. Ma to miejsce nawet, gdy statut spółki akcyjnej ograniczy zbywalność (ale nie dziedziczność) akcji imiennych. W przypadku udziałów w spółkach z o.o. również co do zasady jest to dopuszczalne. Jeżeli jednak umowa spółki z o.o. ograniczy lub wyłączy wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika, wówczas także zapis windykacyjny udziału lub udziałów będzie bezskuteczny. Wszak wyłączenie lub ograniczenia dziedziczności udziałów wynika z chęci utrzymania składu osobowego spółki z o.o., a spadkobranie tak samo jak zapis windykacyjny neguje to.
Gdyby jednak spadkodawca dokonał zapisu windykacyjnego udziałów w spółce, której umowa ogranicza lub wyłącza wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika, zapis windykacyjny udziału lub udziałów najczęściej wywoła skutek zapisu windykacyjnego roszczenia zapisobierców niewstępujących do spółki o spłatę.
KC przewiduje formę aktu notarialnego jedynie dla samego zapisu windykacyjnego. Odwołanie zapisu windykacyjnego może nastąpić na zasadach ogólnych. Oznacza to m.in., że odwołanie zapisu windykacyjnego w formie testamentu własnoręcznego będzie w pełni skuteczne. Także odwołanie testamentu odwołującego zapis windykacyjny może mieć miejsce w dowolnej formie testamentu, nawet jeśli w ten sposób dojdzie do przywrócenia skuteczności zapisu windykacyjnego.